In de periode 1850-1864 is de topografie van heel Nederland voor het eerst gedetailleerd in kaart gebracht. Deze Topografische Militaire Kaart (TMK, schaal 1:50.000) is daarmee een mijlpaal in de geschiedenis van de Nederlandse cartografie én, zoals de naam aangeeft, geschikt voor onder andere militaire doeleinden. Tegenwoordig geeft de TMK een uniek inkijkje in het landschap van vóór de industrialisatie en wordt ze veel gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek naar die tijd. Hieronder de zwart-wit versie van Opeinde die digitaal beschikbaar is; van de gekleurde versies zijn per provincie – Flevoland uiteraard uitgezonderd – gedrukte atlassen verschenen.
Topografische Militaire Kaart 1850-1864. Bron: www.wtkg.org. Klikken is vergroten.
Halverwege de 19e eeuw lag de kern van Opeinde nog in de richting van Nijtap, daar waar de oude hervormde kerk stond. De Kommisjewei en de Hegewei vallen op als belangrijkste verkeersaders. Het Opeinder Kanaal zoals we dat nu kennen bestond nog niet, wel diens voorgangers: de Opeinder vaart en het Juffersgat. De Opeinder Poel dan nog op de plek in de Legauke waar nu enkele percelen bos staan. De Folgeren en De Kletten zijn nog gehuchtjes die ‘in de ruimte’ liggen, los van de Drachtster bebouwing. De Leijen is al afgegraven, maar de Oudegaaster Zanding en de Binnenleijen zijn nog niet ingepolderd. Het gebied rondom De Tike is nog onontgonnen heidegrond, Drachten is nog een bescheiden plaatsje. Op de kaart zien we een ander Opeinde, nog zonder zuivelindustrie, trambaan en andere moderne ontwikkelingen, een agrarisch lintdorp in een weids en ’traditioneel’ cultuurlandschap.